Bijlage 2.
De waarschijnlijke ontdekking van Australië
2.0 De waarschijnlijke ontdekking van Australië
Geschreven door Arnold van Wickeren
Aan het einde van het eerste kwart van de 16e eeuw zijn er twee reizen bekend, die Portugezen in nabij Australië gelegen wateren hebben doen belanden. Het is zeer wel mogelijk dat Cristóvão de Mendonça in 1522 en/of Gomes de Sequeira in 1525 het vasteland van Australië hebben waargenomen.
Cristóvão de Mendoça is in 1521 door capitāo-geral Diogo Lopes de Sequeira, die daarmee een koninklijk bevel opvolgde, eropuit gestuurd om eilanden te ontdekken, die vagelijk werden aangeduid als Ilhas do ouro, waarvan bekend is dat zich daarop inheemsen afkomstig van de zuidkust van Sumatra verzamelen en dat deze eilanden op meer dan 100 léguas van hun woongebied verwijderd liggen, in een richting die geïnterpreteerd is als naar het zuidoosten. Bekend is dat Mendonça, na zijn opdracht te hebben uitgevoerd, eind 1522 de haven van het Noord-Sumatraanse Pedir is binnengelopen. De historicus Armando Cortesão, die een speciale studie aan dit onderwerp heeft gewijd, veronderstelt dat Mendonça, voortgestuwd door de noordwestmoesson, de dominante windrichting in de maanden januari, februari en maart, naar de noordwestkust van Australië is gezeild. Weliswaar is deze kust veel verder weg dan uit de inlichtingen van de inheemsen kon worden opgemaakt, maar voor deze kust liggen tal van eilanden en riffen, waar goud wordt aangetroffen.
Wat de tweede reis betreft, weten we dat de vertrekkende capitão van de Molukken, António de Brito, en zijn opvolger Dom García Henriques, 1 in juni 1525 Gomes de Sequeira met een klein handelsvaartuig van Ternate op een verkenningsmissie naar Celebes hebben gezonden. Toen hij daar niet welkom bleek, heeft hij, na een afstand van 300 leguas te hebben afgelegd, gebied bereikt, dat hem een eiland heeft toegeschenen en waarvan de bewoners glad haar en een doffe huid hadden. Tussen Portugese historici is een geweldige controverse ontstaan over de vraag welk land of eiland Sequeira zou hebben bereikt, waarbij de verhalen van 16e eeuwse kroniekschrijvers minutieus met elkaar zijn vergeleken en zeevaardkundige en aardrijkskundige disputen zijn gevoerd. Hoe dan ook, Armando Cortesão gelooft dat de omzwerving van Gomes de Sequeira hem in noordelijke richting heeft gevoerd en hem op een van de eilanden van de Caroline-archipel heeft doen belanden. Gago Coutinho heeft daarentegen de stelling verdedigd dat Gomes de Sequeira een koers tussen oost en zuidoost heeft gevolgd, waardoor hij op het schiereiland York in het noorden van Australië is terechtgekomen. Er zijn ook historici die denken dat Gomes de Sequeira op Nieuw-Guinea is geweest, zoals in deel X is vermeld.
Concluderend dient te worden gesteld dat niet bewezen is dat Cristóvão de Mendonça in 1522 het noordwesten van Australië zou hebben ontdekt, noch dat Gomes de Sequeira drie jaren later het schiereiland York zou hebben bereikt en men weet evenmin welke Portugese bron ten grondslag ligt aan de aanduiding `school van Dieppe’ op sommige kaarten en wat de cartografische overwegingen daarvoor zijn geweest. Nu de zaken zo liggen, ontbreekt het beslissende argument ten gunste van een vroegtijdige Portugese ontdekking van Australië, maar de cartografische aanwijzingen dat Australië vóór 1536 is ontdekt, zijn zodanig sterk en consistent dat men zich nauwelijks kan voorstellen dat deze ontdekking niet is gedaan, al is deze zonder gevolg gebleven en heeft zulk een ontdekking bijgevolg geen praktische betekenis gehad.
1 Zie deel X, pag. 167