This post is also available in:
English
Wpisany przez Marco Ramerini. Przetłumaczone przez: Krzysztof Bylinowski
Holenderska Kompania Zachodnioindyjska (WIC – West-Indische Compagnie) była holenderskim przedsiębiorstwem handlowym, uformowanym na wzór Wschodnioindyjskiej Kompanii Handlowej (VOC – Vereenigde Oostindische Compagnie). 3 czerwca 1621 otrzymała ona nadanie z rąk Stanów Prowicjonalnych Republiki Zjednoczonych Prowincji praw do przewozu i handlu, 24-letni monopol na handel, żeglugę i podbój zachodnich terenów. WIC mógł zawierać sojusze z ludnością zamieszkałą w Afryce Zachodniej, Ameryce, wyspach Pacyfiku na wschód od Gwinei; mógł również budować fortece, utrzymywać oddziały zbrojne, garnizony oraz flotę. Kompania działała na terenie Afryki Zachodniej (obszar pomiędzy Zwrotnikiem Raka a Przylądkiem Dobrej Nadziei) oraz w obu Amerykach (włączając w to Pacyfik). Kompania posiadała pięć biur nazywanych kamerami: w Amsterdamie, Zeeland (Middelburgu), Maze (Rotterdamie), Noorderkwartier (Hoornie) i Stad en Land (Groningen). Zarząd składał się z dziewiętnastu członków, znanych jako Heeren XIX. Na Heeren XIX składało się 8 przedstawicieli z Amsterdamu, 4 z Zeeland, 2 Maze, 2 z Noorderkwartier i 2 z Stad en Lande, Stany Prowincjonalne posiadały 1 przedstawiciela. Heeren XIX spotykali się na przemian sześć lat w Amsterdamie i dwa lata w Middelburgu.
W pierwszych latach Kompania działała w sposób bardzo agresywny, WIC było wykorzystywane w zachodnich rejonach przez Stany Prowincjonalne jako siła militarna w wojnie przeciwko Hiszpanii i Portugalii, tak samo jak działała VOC na wschodniej półkuli. W 1624 WIC zaatakowało i podbiło portugalską stolicę w Brazylii Salvador Bahia, to miasto pozostawało pod kontrolą Holendrów przez około rok (1624-1625), do czasu gdy flota hiszpańsko-portugalska odbiła je. W latach 20. XVII wieku założono wiele kolonii w Ameryce Północnej (Nowy Amsterdam – czyli obecny Nowy Jork, Fort Orange – dzisiejsze Albany).
Już w latach 30. WIC dokonało bardziej trwałych podbojów w Brazylii: holenderskie oddziały okupowały Recife i Olindę w rejonie Pernambuco. W kolejnych latach, podczas rządów Johana Mauritsa van Nassau-Siegen, holenderska kontrola nad Brazylią rozszerzyła się do wybrzeża między Sao Luis do Maranhao na północy, aż do Sergipe del Rey na południu. Była to praktycznie połowa Brazylii, przy czym ta lepiej rozwinięta część kraju pozostawała pod kontrolą WIC.
Szczyt potęgi WIC przypadł na okres 1640-1645, kiedy kompania kontrolowała Nowe Niderlandy (obecnie część stanu Nowy Jork i Delaware), Nową Holandię (część Brazylii), Curacao, Arubę, Tobago, wiele innych wysp Karaibów, Gujanę, Surinam, Fernando de Noronha, porty na wybrzeżu Afryki w Mauretanii (Arguin), Senegalu (Goree), Ghanie (Elmina, Axim, Mouree, etc.), Sao Tome i Annobon Islands, Angoli (Luanda, Benguela). W roku 1643 na kilka miesięcy holenderska ekspedycja opanowała Valdivię i Chiloe w Chile.
Później sprawy zaczęły przybierać zły obrót: Johan Maurits van Nassau-Siegen został wezwany do powrotu do kraju, zaś portugalscy „moradores” zbuntowali się przeciwko rządom WIC. Po długich walkach portugalska armada odbiła Recife i całą holenderską Brazylię w roku 1654. W roku 1664 Anglicy przejęli Nowy Amsterdam i zmienili jego nazwę na Nowy Jork. Samo WIC szybko traciło na sile aż do roku 1674, w którym kompania uległa likwidacji.
Nowe WIC powstało krótko później, w roku 1675. Aż do 1743 WIC posiadało część pierwotnych monopoli: handlu afrykańskimi niewolnikami i produktami takimi jak złoto. Później WIC było zaangażowany wyłącznie w administrację pozostałych terytoriów zamorskich w Afryce i Ameryce oraz fortec, aż do definitywnego zamknięcia kompanii w roku 1791.
LITERATURA:
– Boxer, Ch. R. “The Dutch in Brazil, 1624-1654” Oxford, 1957
– Boxer, CH.R., “The Dutch Seaborne Empire, 1600-1800” London, 1965
– Boxer, Ch. R. “Salvador de Sa and the struggle for Brazil and Angola, 1602-1686” London, 1952
This post is also available in:
English